Biegi Sokoła
Biegi Sokoła
Co roku w czerwcu odbywa się Zakopiański Weekend Biegowy z Sokołem. Pasjonaci tej dyscypliny sportu w ciągu trzech dni mogą zmierzyć się z trzema zróżnicowanymi pod względem dystansu i stopnia trudności trasami prowadzącymi pięknymi tatrzańskimi szlakami. W 2019 r. odbyła się dziewiąta edycja tego wyjątkowego wydarzenia organizowanego przez Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniazdo w Zakopanem. W 2020 r. ze względu na trwającą pandemię zawody niestety nie mogły się odbyć. Jubileuszowa dziesiąta edycja odbędzie się więc w terminie 11 - 13 czerwca 2021 r. Jednak po Tatrach z „Sokołem” biegamy już dwanaście lat, a sama historia zawodów i Towarzystwa Gimnastycznego sięga przełomu XIX i XX wieku.
W 2019 roku zakopiański Sokół obchodził 125-lecie istnienia. Gniazdo powstało w 1894 r. Zawsze odgrywało ważną rolę w dziejach Zakopanego i skupiało wybitnych jego mieszkańców, takich jak hrabia Władysław Zamoyski, Wenanty Piasecki, Leonard Zwoliński, Walery Eljasz-Radzikowski, Stanisław Eljasz-Radzikowski, Andrzej Chramiec, Stanisław Barabasz, Jan Kasprowicz, Henryk Schabenbeck.
W 1925 r. członkowie „Sokoła”, na czele z ówczesnym kierownikiem sportowym Stanisławem Zdybem, zorganizowali pierwszy w Tatrach i w Polsce bieg górski. Odbył się on na dystansie 25 km i z ponad tysiącmetrowym przewyższeniem, a nazwany został „Chodem Tatrzańskim”. Ta nowatorska idea nie doczekała się od razu kontynuacji, ale sekcja lekkoatletyczna Sokoła organizowała biegi na terenie Zakopanego. Przykładem jest uwieczniony na zdjęciu bieg przełajowy zorganizowany w 1931r. w dniu obchodów Święta 3 Maja na dystansie 3700m. Start i meta zlokalizowane były przed hotelem „Morskie Oko” przy ul. Krupówki. Obecnie jest to miejsce ostrego startu Biegu Marduły.
Natomiast Tatry jeszcze przed II wojną światową były miejscem trudnych biegowych treningów organizowanych przez druha Franciszka Mardułę (1909 – 2007) – wybitnego lutnika, sportowca, pedagoga, od 1927 r. członka Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Zakopanem i późniejszego jego prezesa. Do tych właśnie treningów nawiązuje trasa upamiętniającego tę niezwykłą postać wysokogórskiego biegu. Jego pierwsza edycja odbyła się we wrześniu 2008 r. Wzięło w niej udział 77 zawodników i zawodniczek z całej Polski. Trasa o długości 21 km i 1250 m przewyższenia wiodła spod Kina „Sokół” w centrum Zakopanego na Nosal, a następnie przez Dolinę Jaworzynki, Przełęcz Między Kopami i Halę Gąsienicową do Kuźnic i na Kalatówki. Miał na niej znaleźć się także Kasprowy Wierch, ale opady śniegu w wyższych partiach gór zmusiły organizatorów do zmiany planów. W 2011 r. organizatorzy zdecydowali się zmienić termin biegu na początek czerwca, a także połączyć kilka imprez biegowych w jedną całość nazwaną „Zakopiańskim Weekendem Biegowym z Sokołem”. W kolejnych latach Bieg Marduły został wydłużony do 32 km, a jego meta usytuowana w centrum miasta – w Parku Miejskim lub na Placu Niepodległości.
Z kolei Bieg im. hr. Władysława Zamoyskiego po raz pierwszy zorganizowano w czerwcu 2009 r. w ramach obchodów 120. rocznicy nabycia dóbr zakopiańskich przez hr. Władysława Zamoyskiego. Trasa prowadziła wówczas z Palenicy Białczańskiej do Kuźnic i liczyła 21 km. Kolejna edycja biegu odbyła się dopiero w 2011 r. w ramach „Zakopiańskiego Weekendu Biegowego z Sokołem”. Zmieniono i skrócono wówczas trasę, której długość od tamtej pory wynosi 10 km i prowadzi z Palenicy Białczańskiej do Morskiego Oka. Natomiast Bieg Sokoła od 2013 r. zastąpił dotychczasową trasę amatorską Biegu im. dh. Franciszka Marduły o długości 7,5 km. Od tamtej pory organizowany jest pierwszego dnia „Zakopiańskiego Weekendu Biegowego z Sokołem” w nieco zmienionej formule na dystansie 15,6 km w trudniejszym technicznie terenie.
W ciągu kilkunastu lat wszystkie trzy biegi, które początkowo były niewielkimi kameralnymi imprezami organizowanymi przez pasjonatów dla pasjonatów, znacznie się rozrastały, ciągle ewoluując i podnosząc swoją rangę. W tym czasie rozwijały się także i rozpowszechniały w Polsce biegi górskie jako dyscyplina sportowa. Obecnie „Zakopiański Weekend Biegowy z Sokołem” odbywa się co roku na przełomie maja i czerwca. W jego ramach w ciągu trzech dni rozgrywany jest Bieg Sokoła na dystansie ok. 15 km, Bieg im. hr. Władysława Zamoyskiego na dystansie 10 km oraz Bieg Wysokogórski im. dh. Franciszka Marduły na dystansie 32 km i z deniwelacją 2218 m - będący jednocześnie Mistrzostwami Polski w Skyrunningu i jednym z najbardziej ekstremalnych biegów w Polsce. Dodatkowym wyzwaniem dla najwytrwalszych zawodników, którzy ukończą wszystkie trzy biegi, jest co roku rywalizacja w Grand Prix Sokoła.
Biegi te ze względu na umiejscowienie tras na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, wśród pięknej górskiej przyrody, są ambitne i niezwykle widowiskowe, a dzięki zróżnicowaniu stopnia trudności i dystansów, przyciągają zarówno najlepszych zawodowców jaki i amatorów, a także licznych kibiców. Były także wielokrotnie nagradzane przez największe portale biegowe i cieszą się stałym zainteresowaniem wśród biegaczy z całej Polski i zagranicy.
Bogatą historię biegów tworzą przede wszystkim niezwykli zawodnicy i ich oszałamiające wyniki. Co roku rywalizacja między czołówką zawodników, ich pasjonująca walka z czasem i warunkami na trasie, wzbudza zainteresowanie i podziw kibiców, mediów oraz całego środowiska związanego z tą dyscypliną. Najwięcej emocji wywołuje oczywiście Bieg im. dh. Franciszka Marduły, który znalazł się w gronie najwyżej punktowanych biegów Ligi Biegów Górskich i posiada kategorię M (mistrzowską). Z pewnością od drugiej edycji biegu złotymi zgłoskami zapisał się jego dziewięciokrotny zwycięzca – Marcin Świerc. Jedynie w 2017 r. tytuł mistrza odebrał mu Bartłomiej Przedwojewski, bijąc rekord trasy z czasem 2h 55min, a w 2019 r. Krzysztof Bodurka. Wśród kobiet aż pięć zwycięstw na swoim koncie ma Anna Celińska.
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniazdo w Zakopanem pragnie poprzez organizację tych wydarzeń upowszechniać zdrowy tryb życia i bieganie jako ogólnodostępną formę sportu i rekreacji, promować Tatry, Zakopane i powiat tatrzański, popularyzować patriotyczne i sportowe idee zgodnie z hasłem „W zdrowym ciele - zdrowy duch”, a także upamiętnić postacie hrabiego Zamoyskiego – patrioty, zasłużonego dla Tatr i Zakopanego oraz druha Franciszka Marduły – wybitnego lutnika, sportowca, pedagoga, prezesa TG Sokół w Zakopanem.
